Temari topları (手まり)

Çocukken top ile çok oynadınız mı? Ve o topla oynarken evinizin salonunda, bir iki de vazo kırdınız mı? Terlik geliyooor! Kaçın… Kaçın… Ben de çocukluğunu top oynamalar, kırık vazolar ve uçan terliklerle geçirenlerdenim. Hala da zaman ve mekan buldukça oynarım ^_^

Bu yazımızda ise sizlere geleneksel Japon topları; Temari (手まり) isimli toplardan bahsedeceğiz.

Temari (手まり) anlam olarak; el(手) ve top(まり) sözcüklerinden oluşup ‘el topu’ gibi bir kavramı karşılamaktadır. Ama buna ‘ip sarma sanatı’ ya da ‘top süsleme sanatı’ demek daha doğru olacaktır. Temarinin geçmişi yaklaşık 600’lü yıllara, Çin kültürüne dayanmaktadır. Daha sonra temari, Çinli Budist misyonerler tarafından Japonya’ya tanıtılmış ve orada gelişerek bir el sanatı haline gelmiştir. Anlatılanlara göre temari ilk başta eski kimono atıklarından, çocukların oynaması için yapılan toplarmış. Kumaş parçaları top şekline getirildikten sonra üzerine şeritler sarılarak elde edilirmiş. Zamanla geleneksel temari topları daha detaylı ve karışık şekillerdeki nakışlarıyla bir sanat haline gelmiş.

Japonların kauçuk ile tanışmasından sonra temari topları bir oyun aracı olmaktan çok dekoratif sanat amaçlı yapılmaya başlandı. Ama hala bazı anneler çocuklarına bu toplardan yapmaktadır. Ve bir inanışa göre; anneler çocukları için yaptığı temari toplarının arasına, çocukları hakkında iyi dileklerini yazdıkları küçük bir kağıdı sıkıştırırlarmış ve bu dilekleri kesinlikle çocuğa söylemezlermiş. Japonlar işte… ^.^

Günümüzde ise Temari daha çok Japon aristokrasisi ve üst sınıfa hitap eden bir sanat ve zanaat oldu. Manevi değer olarak da dostluk ve sadakati simgeleyen son derece değerli dekoratif eşyalardan ve hediyelerden biri haline gelmiştir.

Japonya’da bugün Temari sanatçısı olmak için özel eğitim almak ve Japon Temari Derneği’nden (JTA) sertifika almak gerekir. Tokyo’da bir Temari müzesi, sergi salonları olup burada ders, eğitim, sosyal toplantılar ve kitap satışı yapılmaktadır.

Temari topları çoğunlukla çevre ölçüsü ile tanımlanır. Her ölçüde Temari yapılır. Yaygın olarak kullanılan boyut; 20cm – 30cm’dir. Küçük olanları mücevher gibi, Noel ağacı süsleri ve küpe, kolye olarak kullanılırken büyükleri tavana asılmış ya da sepet, tabak, kavanoz içinde sergilenir.

Temari’nin yapılışı ile ilgili bulduğum bazı bilgileri de sizlerle paylaşacağım efendim;

Temari topu; dikişe hazır hale getirildikten sonra topun bölünmesi gerekir. Mezura ve toplu iğne kullanarak kuzey ve güney kutbu ile ekvatoru belirlenir. Genellikle altın ya da gümüş renkli iple kutuplar arasındaki meridyenler ve ekvator dikilir. Bu ipler desenin top yüzeyine yerleştirilmesi için kılavuz amaçlı kullanılır.

Desenler geometrik ve genellikle simetriktir. Kasımpatı en çok kullanılan çiçek desenidir. Desenler 5 nolu pamuk iplik ve yorgan iğnesi kullanılarak yapılır.
Basit bölümlendirmede, iki kutupta birer desen ve ekvatorda obi denilen kimono kuşağı benzeri dikilir. İki desenden fazla desen yerleştirmek isterseniz kombinasyon bölümlendirmesi yapmak gerekir. Böylece merkez sayısını 4, 6, 12, 32, 122 gibi sayılara ulaştırabilirsiniz. Merkez sayısı arttıkça top boyutu artmalıdır. 32 merkezli bir topun çevresi 42 cm olmalıdır. Bu topu bitirmek için daha çok emek vermeniz gerekir.

Son olarak bir temari sanatçısı olan Chiyoe Kubota’nın bir video ile sizlere veda edelim ve bu faslı da kapatalım.